Zwyczaje i obrzędy wielkopostne i wielkanocne na Krajnie i Pałukach
Omówienie zwyczajów wielkopostnych i wielkanocnych, jakie występowały na wsi krajeńskiej. Przestawione zostaną niektóre zwyczaje poprzedzające Wielki Post (podkoziołek, ostatki, zabawy zapustne). Uczestnicy lekcji dowiedzą się, jak dawniej poszczono i co jadano w czasie Wielkiego Postu, czym były „boże rany”, czy dyngus to tylko polewanie wodą. Wyjaśniona zostanie symbolika wielkanocna jajka, baranka i zająca.
Jak to z lnem bywało – włókiennictwo i tkactwo wiejskie na Krajnie
Wszystko o lnie – zaprezentowane zostaną kolejne etapy obróbki tego surowca – międlenie, czesanie i przędzenie włókna. Uczestnicy zajęć będą mogli własnoręcznie wymiędlić len i wyczesać włókno. Lekcja zakończy się wizytą u tkaczki, która objaśni, jak pracuje krosno tkackie i pokaże, jak się tkało płótno. Lekcja adresowana do młodszych dzieci.
Od ziarenka do bochenka - chleb w tradycji ludowej w północnej Wielkopolsce
Chleb jest uznawany za najszlachetniejszy produkt zbożowy. Od wieków zajmuje pierwszorzędne miejsce w pożywieniu, obyczaju i tradycji ludowej we wszelkich obrzędach rodzinnych i dorocznych. Uczestnicy lekcji dowiedzą się, jaką drogę musi przebyć ziarno, by zamieniło się w mąkę, z której następnie można wypiec chleb, po czym poznają cały proces od zbioru zboża, przez jego młócenie, czyszczenie i mielenie na żarnach i w wiatrakach.
W dawnej kuchni – wyposażenie i wystrój chłopskiej kuchni w Wielkopolsce XIX - XX w.
Jak wyglądała dawniej kuchnia, jak ją wyposażono, jakie meble i narzędzia można było w niej najczęściej spotkać, jak wyglądały piece z fajerkami, co to był miśnik, łyżnik, kierzynka i do czego służyły szóńdy.
Wypiek chleba na Krajnie – technika i narzędzia
Uczestnicy zajęć dowiedzą się m. in. co to jest chleb na zakwasie i jak go sporządzić, jak często gospodynie piekły chleb i jak rozpoznawały, czy piec jest wystarczająco nagrzany. Poznają narzędzia potrzebne do jego przygotowania, jak np. łopata do chleba czy dzieża.
Technika omłotów i mielenia ziarna w Wielkopolsce
Dawniej na wsi chłopi na różne sposoby radzili sobie, by wyłuskać ziarno z kłosów zebranego latem zboża. Proponowana lekcja opowie o stosowanych przez nich metodach na omłoty, czyszczenie ziarna oraz jego mielenie na mąkę i kaszę.
Pożywienie chłopskie na Krajnie XIX - XX w.
Co jadano dawniej na wsi, ile posiłków jadano, jak przygotowywano i przechowywano pokarmy, jakie składniki najczęściej pojawiały się w potrawach i czym je przyprawiano.
Adwent i Boże Narodzenie na Krajnie i Pałukach
Miesiąc grudzień kojarzy się chyba wszystkim z adwentem, Wigilią i świętami Bożego Narodzenia. Święta te, tak bardzo zakorzenione w polskiej tradycji, mają bogatą symbolikę, która niestety współcześnie ulega już często zapomnieniu. Uczestnicy lekcji dowiedzą się m. in. o „kozim balu”, skąd się wzięła w Polsce choinka i jak dekorowano izby mieszkalne zanim upowszechniło się drzewko świerkowe, skąd pochodzi gwiazdor i jaka jest geneza postaci św. Mikołaja, poznają dawne świąteczne menu na wsi, rodzaje wróżb bożonarodzeniowych, zachowania magiczne zabezpieczające urodzaj i zwyczaje związane z kultem przodków towarzyszące Wigilii. Lekcja realizowana w ramach warsztatów: "Pieczemy pierniki krajeńskie", gdzie na zakończenie uczestnicy będą mogli skosztować świątecznych pierników.
Nie święci garnki lepią – garncarstwo ludowe
Każda kuchnia chłopska zaopatrzona była w gliniane garnki, różnego kształtu, wielkości i przeznaczenia. Uczestnicy dowiedzą się, jak obrabiano glinę, jakie były kolejne etapy pracy garncarza, jak zdobił garnki i gdzie je zbywał.
Budownictwo ludowe w północnej Wielkopolsce
Jak i z czego budowano domy, czym kryto dachy, układ wnętrza domu, co to chałupa podcieniowa, jak wyglądała konstrukcja budynków i dlaczego domy miały dwa wejścia.
Zwyczaje weselne na Krajnie
Jaką rolę pełnił swat, co to były zrękowiny, jak wyglądała uczta weselna i oczepiny, co to były przenosiny; czyli wszystko o zwyczajach związanych z zawarciem małżeństwa na wsi krajeńskiej na przełomie XIX i XX w.
Strój ludowy na Krajnie
Strój ludowy różnił się w zależności od regionu. Na Krajnie bardzo szybko zatracił swój ludowy charakter. Dlatego warto przypomnieć w zarysie, jak ubierano się na dawnej wsi; z czego wyrabiano spódnice, koszule i spodnie, jakie buty noszono, jak wyglądały nakrycia głowy kobiet i mężczyzn czy chociażby jak wyglądał strój odświętny.
Czary i czarownice na Krajnie i Pałukach
Podobno w każdej wsi można było natrafić na czarownicę. Według legendy nawet w pobliżu Osieka takowa stacjonowała. Podczas lekcji uczestnicy dowiedzą się, kim była czarownica, za jakie działania była odpowiedzialna i w jaki sposób mogła rzucić na kogoś czary. Po czym można było rozpoznać czarownice i jak się przed nimi chroniono. Poznają przebieg procesów o czary na Krajnie w XVII wieku i dowiedzą się, o jakie praktyki oskarżano osoby podejrzane o czarownictwo i co z nimi robiono, aby wydobyć zeznania i gdy stwierdzono, że są winne swoich czynów. Ponadto uczestnicy zapoznają się z instytucją kata i jego obowiązkami.
Medycyna ludowa na Krajnie i Pałukach
Dawniej na wsiach, gdy dostęp do publicznej służby zdrowia był niemożliwy lub utrudniony, ludzie starali się leczyć samodzielnie lub udawali się do babek, akuszerek, mądrych, znachorów oraz innych "specjalistów" posiadających remedia na wszelkie choroby. Podczas lekcji uczestnicy dowiedzą się, kto zajmował się lecznictwem ludowym na wsi, w jaki sposób osoby te diagnozowały chorych i jakich środków roślinnych, zwierzęcych i mineralnych używały podczas terapii. Do kogo należało udać się, gdy bolał ząb czy złamano rękę. Ponadto poznają choroby, na które zapadano oraz domowe i "specjalistyczne" sposoby ochrony i radzenia sobie z nimi.
Rośliny zielarskie w obrzędowości rodzinnej i dorocznej na Krajnie i Pałukach
Zioła towarzyszą człowiekowi od początków istnienia cywilizacji. Od wieków stanowią nieodłączny element wielu obrzędów i zwyczajów. Były obecne zarówno przy narodzinach dziecka, jak i u kresu życia członka rodziny. Towarzyszyły ludziom w czasie świąt w postaci pożywienia czy rekwizytu obrzędowego. Uczestnicy lekcji dowiedzą się, jakie zioła wykorzystywano w czasie porodu i narodzin, które z nich służyły do wyrobu rózg i wianków weselnych, a także jakie zioła wkładano zmarłym do trumny. Ponadto poznają rośliny zielarskie wykorzystywane do przygotowania potraw obrzędowych i sporządzane z nich rekwizyty, które zanoszono do poświęcenia i którymi ozdabiano wnętrza chałup, zagrody i obejścia w czasie Bożego Narodzenia, Wielkanocy, Bożego Ciała czy Matki Boskiej Zielnej.
Higiena na wsi w XIX i XX w.
Higiena jest nieodłącznym elementem życia codziennego człowieka. Na przestrzeni wieków zwyczaje związane z dbaniem o higienę osobistą i otoczenia ulegały zmianom i były zależne od wielu czynników: poziomu edukacji, zamożności, dostępu do wody i urządzeń wodno-kanalizacyjnych. Podczas lekcji uczestnicy poznają zwyczaje higieniczne panujące na wsi w XIX i XX wieku w obrębie domu i zagrody. Dowiedzą się, skąd dawniej czerpano wodę, jak i w czym ją przenoszono oraz gdzie ją przechowywano. W jakim miejscu składowano odpadki, gdzie załatwiano czynności fizjologiczne, co to jest sławojka, do czego służyła miednica czy balia. Czym myto naczynia, gdy nie znano płynu do mycia naczyń. Jak dbano o higienę wnętrza mieszkalnego. Gdzie prano i jakich urządzeń i środków używano do tej czynności. Ponadto uczestnicy dowiedzą się, czym jest kijanka, tara, dukacz, maglownica, wyżymaczka i jak działają żelazka na duszę, węgiel czy spirytus. Uczestnicy poznają rośliny, których używano do prania i mycia się i dowiedzą się, czym czyszczono niegdyś zęby, z czego wyrabiano dawniej krochmal, ług czy mydło.
Rośliny w "Chłopach" Władysława Reymonta
W twórczości Władysława Reymonta drzewa, krzewy, kwiaty, zioła, owoce i warzywa pełnią wiele ważnych funkcji. Człowiek w powieści „Chłopi” jest silnie związany ze światem roślin i tej sferze często poświęca sporo czasu, wykonując - w poszczególnych porach roku - określone prace w gospodarstwie. W trakcie lekcji uczestnicy dowiedzą się, jakie rośliny występują w „Chłopach”; jakie pełniły funkcje; do czego je wykorzystywano oraz jakie zwyczaje były z nimi związane.
